R   E   C   E   N   T

Amerika wordt geteisterd door een burgeroorlog – en twee fotografen trekken naar Washington, richting de president. Deze indringende film van Alex Garland toont een land in verval, zonder dat daaraan verder grote woorden of moralisme worden verbonden. Momenteel nog te zien in City-Cinema.

Het gaat niet om de duiding, het gaat om het vastleggen. Anderen mogen aan die beelden vervolgens betekenis toekennen. Dat zegt de doorgewinterde oorlogsfotograaf Ellie tegen haar jongere collega Cailee, die mee is geglipt met het groepje waarmee Ellie zo’n duizend kilometer wil rijden. Bestemming: Washington D.C., het Witte Huis, waar de president zich tijdens zijn derde ambtstermijn schuilhoudt. Hem willen ze spreken. Want er woedt een burgeroorlog in Amerika. Politie, leger en burgers staan tegenover elkaar; wegen staan vol verlaten auto’s; langs de weg liggen lijken. Dit is een land, kortom, waar de laag beschaving is afgepeld en wetteloosheid de norm is.

Civil War is duidelijk geïnspireerd op het Trump-tijdperk. De maatschappelijke spanningen van de afgelopen jaren hebben in dit verhaal een kookpunt bereikt – maar Garland legt die link zelf niet expliciet. De naam van de ex-president valt niet. Termen als ‘fascisme’ of ‘fake news’ worden vermeden. Over sociale media gaat het niet eens terloops, politieke duiding blijft achterwege, het conflict waar de hoofdpersonages overal de sporen van zien, blijft zelf ook een beetje troebel. Wie vecht nou precies tegen wie, waarom?

Dat blijft onduidelijk en dat werkt goed. Civil War gaat niet over ideologie of beleid, maar over de gevolgen daarvan. Zij aan zij met personages die een concreet doel voor ogen hebben en het geheel daarmee vaart geven: dat trekt de kijker het verminkte landschap door.

Sommige staten zijn vrijwel leeg, in andere gebieden onttrekken mensen zich aan elke vorm van strijd. En dan is er ineens weer dat overrompelende geweld. Twee bungelende, verminkte lichamen bij een afgelegen benzinepomp die wordt bewaakt door bewapende burgers; een schietpartij tussen gezichtsloze agenten en een groep rebellen; een gat in de grond dat door militairen met levenloze lichamen wordt gevuld. De schoten klinken hard, de toon is rauw – geen gelikte montages, geen heroïsche soundtrack.

Het draagt allemaal bij aan het indringende, zorgvuldige karakter van Civil War. De kijker wordt gedropt in een wereld die hij niet helemaal kan overzien, evenals de personages, die dicht op de huid worden gefilmd. Bewapend met hun camera’s trekken Ellie, wier gehardheid sterk wordt gespeeld door Kirsten Dunst, en Cailee door naar Washington D.C. Ze ontwikkelen geen traditionele mentor-leerlingverhouding, Garland mijdt sowieso elk spoor van klefheid of sentimentaliteit. Wel verschuift er iets in de dynamiek tussen de twee: eenmaal op pad wordt Cailee noodgedwongen vervreemdend snel volwassen, of in elk geval verhardt ze.

Wat houdt fotografie welbeschouwd in? Een moment vangen dat direct erna voorgoed verdwijnt. Iets vasthouden. Een mooie vondst in Civil War: hoe het beeld tussen al die scènes vol dreiging, tussen de schietpartijen en ellende, heel soms een seconde stilstaat en zwart-wit wordt. Zo krijgen we te zien wat Cailee en Ellie vastleggen, welke beelden er van hun tocht zullen resteren. Of hun foto’s maatschappelijk iets teweegbrengen blijft onduidelijk, het gaat alleen om de momenten zelf.    

Ik zag laatst bij toeval nog eens het stukje over Maarten van Rossem op internet toen hij in een radiointerview hard op de vingers werd getikt door presentatrice Mischa Blok omdat hij het waagde het woord 'relnicht' in de mond te nemen in verband met de overleden Willem Oltmans. 'Dat woord, meneer Van Rossem, dat kan nu toch echt niet meer', smaalde Blok. Van Rossem reageerde verbaasd: 'Hoezo dat? Relnicht is een normaal Nederlands woord, het staat zelfs gewoon in het woordenboek', kaatste Van Rossem keihard terug. En de wijze tegendraadse professor-emeritus had weer eens het gelijk aan zijn zijde. 'relnicht is iemand die verzot is op rellen en drama's. Het woord is een samentrekking van opstootje (rel) en homoseksueel (nicht)', aldus het woordenboek. Was Van Rossem toch weer eens 'de slimste mens'. Maar waar de oorsprong van dit woord ligt en waarom voor de aanduiding 'nicht' is gekozen, is niet duidelijk. Waarom voorziet de Nederlandse taal niet in varianten, zoals het woord 'relneef' (had dan bij het weglopen van Geert Wilders uit de formatiebesprekingen gebruikt kunnen worden). Of wanneer de situatie zich daarvoor leent voor reloom, reltante of beter nog rel/homosapiens (universeel bruikbaar). Daar moeten de woordenboeksamenstellers toch eens over nadenken. Is Mischa Blok ook weer gelukkig. Is zij eigenlijk wel eens in 'De Slimste Mens' geweest?      

De vaste bezoekers kijken er al lang naar uit. Maar zondag 21 april kunnen ze in de foyer van De Kring vanaf 14.30 uur weer terecht voor de volgende jazzsessie onder leiding van saxofonist en muziekdocent Ton van de Geijn. De toegang is zoals altijd gratis. De drankjes uiteraard niet. Die kunnen echter niet met contant geld worden afgerekend. Denk daar aan! Speciale gast is deze keer pianist Harry Happel. Ook is er een optreden gepland van de Roosendaalse Ukelelegroep Uke-A-Likes. Komt dat horen! De vaste muzikale gasten maken eveneens hun opwachting in deze jazzsessie.